«Monte Louro»: obsesións e fuxidas

Laura Caveiro publica en «Faro da Cultura» unha crítica sobre Monte Louro, a novela de Luís Rey Núñez gañadora do Premio Blanco Amor de novela 2009. Baixo o título de «Obsesións e fuxidas» e o subtítulo «Do paraíso perdido», Caveiro comeza sinalando que «dende a primeira frase da novela, sabemos que o protagonista de Monte Louro tivo varias identidades na súa vida: deste xeito, a través das súas páxinas viaxamos ao carón de Delio Landeira, dende Muros, cara a distintos destinos, e tamén cara ao interior das súas obsesións máis íntimas, como é a de prosperar. Imos coñecendo, aos poucos, a quen despois será chamado Artemio Losada, en Barcelona, e, finalmente, Iago Formoso, en Bos Aires». Contínúa Caveiro salientando o a «feitura de novela río» da obra, «con suave ritmo acompasado ao xurdir e desaparecer dos personaxes diante dos nosos ollos», ademais da «feitura de novela ponte entre Galicia e Arxentina». Conclúe o texto Caveiro insistindo na mestría do autor para amosar límpida «unha visión amada, a de Monte Louro. O paraíso perdido».

O texto completo da crítica pode consultarse en pdf no suplemento «Faro da Cultura» do Faro de Vigo de 24 de stembro de 2009.

«Pirata»: intimismo e aventura

Dolores Martínez Torres publica hoxe en «Faro da Cultura» unha crítica sobre Pirata, a máis recente novela de María Reimóndez. Baixo o título de «Intimismo e aventura», Martínez Torres salienta que en Pirata se reinterpretan, cun discurso parello ao feminismo lésbico, as biografías de Anne Bonny e Mary Read, compoñentes da tripulación de Calico Jack, un dos piratas do século XVIII. A critica sinala, ademais, que a autora «resume na difícil viaxe de Mary e de todas as súas compañeiras, á procura dunha identidade propia, o conflito universal e atemporal que tortura a quen non responda ao papel que o grupo lle demanda en cuestión de sexo, xénero e orientación sexual». Concluíndo o seu texto lembrando que «nunca son imparciais as voces narradoras; moito menos nesta obra, onde o intimismo e a aventura actúan como vehículos para a ideoloxía, e que responde á intención manifesta de facer visibles outras realidades».

O texto completo pode consultarse en pdf no suplemento «Faro da Cultura» do Faro de Vigo de 24 de setembro de 2009.

«Lúa do Senegal», crítica en «lg3»

Isabel Soto publica en «lg3» a súa crítica de Lúa do Senegal, a máis recente novela de Agustín Fernández Paz, ilustrada por Marina Seoane. A autora salienta que neste novela protagonizada por unha rapaza de dez anos que ten a lúa como confidente Fernández Paz «plasma unha vez máis a súa visión do mundo e faino creando unha voz narrativa intensa, madura e reflexiva». Pagaa pena recoller un dos parágrafos dun texto que convida a unha lectura en profundidade da novela:

En Lúa do Senegal atoparemos moitas das claves recorrentes do autor, coma tal, unha voz feminina, a utilización da primeira persoa narrativa, un personaxe con devoción polos libros e a lectura, intratextualidades ou, sobre todo e unha vez máis, unha historia «de fronteira» que abre as fiestras cara ao mundo, ás películas, aos poetas doutras latitudes. O libro aborda un problema actual, a inmigración, e faino elixindo como eixe central a carga emotiva que a rodea, a expresión íntima das dificultades, do desarraigo, da tristura, do rexeitamento, mais tamén integrando o optimismo, o respecto, a convivencia de linguas e culturas. Fernández Paz plasma unha vez máis a súa visión do mundo e faino creando unha voz narrativa intensa, madura e reflexiva: a de Khoedi, unha nena de once anos –que axiña nos trae á cabeza o mundo senegalés de Binta, do conmovedor filme de Javier Fesser, un dos referentes do autor no seu proceso de documentación– que atopa na Lúa a súa confidente, o único elemento común entre o mundo que coñece e o estraño que a rodea agora, dúas realidades tan distintas que a fan sentirse cos pés no aire, coma se non pertencese a ningures.

«Escapado», primeira crítica

Rafael Lema acaba de publicar n’ A Nosa Galicia a primeira crítica sobre Escapado, a novela de Luís Lamela. O crítico salienta que nesta ocasión o autor de Corcubión ofrece «una obra esta vez novelística que mezcla realidad y ficción, dotada de trama argumental, para darle vitalidad y enganchar desde las paginas al lector.»

«Riofero» de Xelís de Toro, unha selva de novelas

Xavier Queipo

Algúns autores destilan as súas novelas coa lentitude coa que madurecen os viños do Porto e ofrcennos así, de cada tanto, unha garrafa de sabores e delicias que se diría extraída das reservas das caves de Vilanova de Gaia. Dez anos de silenzo levou Xelís de Toro no intervalo de producir este Riofero desque nos presentase –no século pasado- os seus Saltimbanquis no Paraíso.

A novela, que varios críticos entroncaron directamente co Corazón da Escuridade de Conrad, por aquilo, supoño, da ascensión do río, que semella ir invadindo corpos e almas dos que por el ascenden, é ao meu parecer unha novela da selva, que ten os seus antecedentes (ou referentes se se prefire) en certas alfaias dos sistemas literarios póximos como Cárcere verde de Xavier Alcalá ou A selva,  esa delicia saída da pluma do noso veciño do Sur, Ferreira de Castro ou mesmo Os Rios de Luandino Vieira, xa metidos no mato africano. Tamén hai elementos que a relacionan coas novelas sudamericanas de tema «selvático», de seringueiros e reductores de cabezas como La Vorágine de Jose Eustasio Ribeira, Canaima de Rómulo Gallegos ou aínda Los Pasos Perdidos de Alejo Carpentier. O río polo que ascenden esas personaxes apocalípticas de Riofero, na procura de non se sabe qué, mais sempre na procura de si mesmos, ábrese en centos de veas de auga e así as contén a todas elas e lles rinde homaxe (teña lido o autor as novelas que eu cito ou outras se cadra de temática semellante e non menor interese).

A imaxe de impacto do inicio da novela, telúrica, como saída do alén mundo, que abre o espicho polo que se aventura o escritor-narrador, do que fai xurdir as sombras que nos han acompañar en todo o traxecto do río, ata chegar ao poboado e alí perderse a súa pista nese «final twist» que nos deixa coa dúbida de se aconteceu o que aconteceu o todo é un mal soño. O «desvío final» non o vou rebelar, por unha cuestión de respeito duplo, aos que lean a novela e ao propio autor.

Mais non me resisto a transcribir a imaxe que me impactou ao inicio e que fixo que xa non puidese levantar os ollos da novela. Di así: «Polo medio do río baixaba unha barcaza que, de súpeto, ficou parada, abaneando a estribor e babor, bambeando nese espazo no que se encontran o río e o mar, incapaz de seguir baixando. No medio da barca campaba o mastro fumegante, e nel había un home crucificado co corpo chamizado.» Se esta imaxe non lles dá azos para seguir lendo, pois daquela mellor que non sigan, pois con semellante punto de partida só se pode tratar dunha novela de aventuras e misterio, das que algúns gustan e outros detestan.

Acumúlanse en Riofero elementos clásicos da novela de aventura exótica (algo de Kipling, un pizzicatto de Salgari e por suposto imaxes extraídas de The mission e Apocalypsis Now e unhas pingas de realismo máxico e do «real marabilloso» do que falaba Carpentier) dende o rapaz espelido e arteiro, sabechón e case adulto, curtido na desgraza e se cadra por iso vulnerábel até o aventureiro accidental, perdido nun mundo que o abraia a cada relanzo do río, o temor ao estranxeiro e a negativa a aceptar ser fotografados, as caixas de música que sempre aparecen no intre preciso das lembranzas románticas, e as historias de amores desgrazados, todo iso mesturado con algo de maxía, de antropoloxía cultural, de xeografía económica, botánica de amador e imaxes tiradas de mil filmes de aventuras, configuran un universo de «western de río» ou de novela de fronteira.

A presenza case constante de fantasmas achega o texto a algúns autores africanos da lusofonía (Manuel Rui, Mia Couto, Paulina Chiziane) e a mitoloxía do «saloon» e as bacantes que se namoran do heroe desaparecido e xa mítico no panteón de heroes do río a certa literatura do «Far West» como nas novelas de Karl May ou mesmo das historias do Mississipi como Mark Twain. Tamén aparecen desdobramentos de personalidade e afastamento do real por intermedio de certas substancias alucinóxenas, o que non deixa tamén de ser un clásico nas novelas de aventuras. Se alguén pensa que falta o elemento de amor tan típico das novelas do «Far West» de estranxeiro que chega ao poboado logo de demorada viaxe e se namora da bailarina ou da bacante do «saloon», que por suposto lle corresponde e de como son felices e desgrazados en sucesión de aconteceres e malaria dos sentimentos no podía faltar pois aí está , presente nas lembranzas que se contan do barqueiro, do heroe do río.

No medio de todo isto unha linguaxe de signos que hai que interpretar, que se nos ofrecen como indicadores para a comprensión ou coma linguaxe oculto. O narrador mesmo reflexiona sobre este punto cando afirma: Pensou que a ave que o espertara co seu sangue podía ser un deses sinais que debía entender. Parte da linguaxe oculta que debía desentrañar. A linguaxe que lle abriría as portas do río e o axudaría a entender a sorte do barqueiro».

Xelís de Toro non esquece o elemento investigador, anovador e experimental, tan característico dalgúns do seus traballos anteriores cando fai unha descrición polo miúdo dos encadres das fotografáis que tanto o xornalista (Marques) como o rapaz axudante do barqueiro (Cordel) van tirando no camiño. Elemento que sen acadar unha presenza excesiva axuda a recrear certas escenas descriptivas sen chegar a cansar.

En resumo, unha novelas das que paga a pena ler neste verán á sombra dunha palmeira ou dun piñeiro manso, mentres un se deleita cun cáliz dun viño das reservas das caves de Vilanova de Gaia ou daquela compaña que lles gorente. Que gozen da lectura e do verán dunha novela escrita nesa lingua fantástica, que polo que se vé ten ben máis inimigos dos que merece. A lingua na que escribiu Rosalía, a lingua que ninguén quería.

Bruxelas, xullo 2009

“Monbars o Exterminador”, crítica en “lg3”

Anxos García Fonte publica en “lg3” unha crítica sobre Monbars o Exterminador, a máis recente novela publicada de Hixinio Puentes, gañadora do Premio Eixo Atlántico de Narrativa galega e portuguesa 2006. Recollemos un dos parágrafos dun texto que cualifica a novela como encadrada dentro do “xénero de aventuras” e de “extraordinaria calidade”:

Intriga, evolución psicolóxica dos personaxes, audacias narrativas, documentación exhaustiva e ambientación impecábel… mais se hai algo que chama poderosamente a atención nesta nave narrativa é a madeira coa que está feita: un galego popular riquísimo ben embreado de voces e frases dialectais, ese regueiro vivificante nunha literatura que tende a retroalimentarse de si mesma en canto a materiais lingüísticos caendo con frecuencia nunha manía estandarizante empobrecedora. Hixinio Puentes, ben lonxe disto, demostra un dominio lingüístico fóra do común non só na utilización da terminoloxía mariñeira senón tamén na adaptación estilística ao contexto narrativo.

“Makinaria”, crítica en “lg3”

Isabel Soto publica en “lg3” unha nova crítica sobre o poemario Makinaria de Carlos Negro.

Makinaria cheira a música a todo volume, a ritmo marcado e persistente, a letras de cancións, susceptibles de seren declamadas ou berradas, a makina e hip hop, a coches maqueados, a velocidade, a goma de pneumático queimada. Un libro de versos sen final feliz: porque a Morte converte a euforia en chatarra. Makinaria: nin difícil, nin aburrido. Accesible, breve, espido de concepcións idealizadas para tratar a dor, a angustia, o medo, a morte, o perigo de queimalo todo axiña.

“Makinaria”, primeira crítica

Montse Penas publica no suplemento «Nós» de Xornal de Galicia a primeira crítica tras a aparición do poemario de Carlos Negro Makinaria dentro da colección xuvenil Fóra de Xogo. Baixo o título de «Poesía para a mocidade: a virazón do aire», Montse Penas ofrece un texto no que reflexiona sobre o indubidable interese da mocidade pola lectura de poesía, ao tempo que considera o poemario de Carlos Negro como «unha ventada de aire fresco».

Xabier Castro Rodríguez gaba “Tempo de centeo”

Xabier Castro Rodríguez gabou o pasado sábado, 20 de xuño, nas páxinas de Galicia hoxe Tempo de centeo, a máis recente novela de Xosé Fernández Ferreiro.

Tempo de posguerra, centeo e descubertas

Non é esta a primeira vez que a literatura en galego -e non só a do país- realiza interesantes e intelixentes incursións no tema da guerra civil (xa de maneira directa, xa como asunto colateral), nin é esta a primeira vez que Xosé Fernández Ferreiro se achega a este eido da lembranza daquel durísimo episodio histórico (Agosto do 36, publicado no ano 1991 e que foi Premio Xerais de Novela) que aínda máis consecuencias tráxicas traería especialmente nos anos da posguerra inmediata.

É bo recuperar. Cómpre non esquecer. Se aínda se conmemoran aniversarios como os das grandes guerras mundiais, as bombas atómicas, o holocausto, as revolucións? nunca está demais lembrar os sucesos que desencadearon un terrible conflito bélico, a inmensa e inconmensurable traxedia humana, os espazos e as persoas que participaron e viviron no transcorrer daquelas décadas. Todo isto, e moito máis, aparece narrado nesta novela de Fernández Ferreiro –Tempo de centeo, Editorial Xerais- que nos proxecta cara a aquel Ourense de posguerra que ben coñece, describe e cicela o autor. Desde o protagonismo familiar dun fillo e da súa nai (tamén está presente a figura paterna que vén marcada pola violencia, a agresividade e o alcoholismo) vaise esfollando todo un amplísimo mural sobre o que o lector vai deitando a súa expectación, abraio e crueza. Desde a oposición aldea e cidade que tamén se reflicte no conflito lingüístico entre o galego e o castelán (“Naqueles primeiros tempos da súa arribada á gran cidade trataba de falar o castelán para non parecer un pailán de corredoira”) deica a expresa homenaxe á literatura galega (Tovar, Risco, Cuevillas, Ben-Cho-Sey, Lama Carvajal, Campio?) pasando pola dorosa circunstancia do contrabando e o estraperlo, a descuberta do amor e o sexo ou a importancia que na novela ten o cine, os “delirios cinematográficos” do protagonista que mesmo identifica a súa Carmiña con Olivia de Havilland: “O cine abriulle de par en par as portas dun mundo novo: o da evasión mental e o dos soños máis incribles e disparatados”. Unha novela na que o amor e o cine acabaron por cruzarse na vida de Antonio coa mesma paixón. Xabier Castro Rodríguez

“Monte Louro”, crítica de Ramón Nicolás

Ramón Nicolás publicou o sábado, 20 de xuño, nas páxinas do suplemento “Culturas” de La Voz de Galicia unha crítica preciosa de Monte Louro, a novela de Luís Rei Núñez gañadora do Premio Blanco Amor 2009.

Espirais de memoria e almas derrotadas

Nabokov afirmou que Tolstói, aludido por certo nesta novela en moi diferentes ocasións, na derradeira etapa da súa vida só se amosaba interesado literariamente por dous únicos temas como eran a vida e a mais a morte. Moito disto, senón esencialmente, encerra este premio Blanco Amor 2009 a través do que se nos posibilita entrar ás veces nos escuros, recónditos e sempre complexos recantos da alma humana.

Monte Louro, así pois, articúlase como unha proposta densa e compacta dividida en catro partes ou compartimentos en absoluto estancos, pois os personaxes saen e entran deles con lixeireza, como así ocorre cos lugares referenciados nela: basicamente Muros, Barcelona e Bos Aires. Cómpre agradecerlle ao autor, así pois, que establecese a ligazón precisa para entrar nese intenso rodopío literario que non é, malia o que poida semellar, un exercicio ficcional de biografismo, nin tampouco, aínda que destaque pola prosa cromática que exhibe, de descritivismo magnetizante tanto nos sentimentos coma nas xeografías (resultan ben documentadas e case transparentes as pasaxes que nos emprazan na Barcelona da posguerra, nun barco que cruza o Atlántico ou no Buenos Aires dos cincuenta e anos posteriores e mesmo non son menos exactas nin orientativas as que nos sitúan nun contexto social ou político concreto), nin sequera por ese cruzamento recorrente de vidas que o sentimento provoca; antes ben, ou complementariamente, é esta unha novela que asenta os alicerces nese proceso polo cal a mente humana é quen, ou non, de volver atrás, conformando unha espiral pola que escoa a memoria; un exercicio que debe ser salvífico e que, por veces, non o é debido ao peso do desarraigo, do desacougo que provoca a separación ou o esgazamento do que se estima porque, non se esqueza, esta é ao tempo unha historia de desamparos, de cicatrices, de almas derrotadas ou doentes e de resistentes robinsonianos.

O libro, así pois, percorre boa parte do século XX desde que un neno se vai criar como un orfo no Muros da posguerra até os anos oitenta no que unha luz, seica, volverá alumear a súa vida. Polo medio vivencias e experiencias construirán o substrato dun ser que xa non é quen, ou non quere, lembrar. Talvez a esa ausencia, suposta, de memoria contribúa unha heteronimia disociativa que tamén é vital, pola cal do orixinario Delio pasará a Artemio, e deste a Iago, e aínda do último a Sombra ou mesmo a Kim…, mais no fondo o pouso da infancia, simbolizado no lugar do Salto, na nai e no pai desparecido, no Muros natal, á sombra do Monte Louro, permanecerá, quéirase ou non, inalterable tras exilios e fuxidas.

Capítulo á parte merece subliñar a plasticidade, transparencia e riqueza lingüística que exhibe este Monte Louro, dotada dun ritmo traballado con intensidade e na que se aprecia un baseamento lírico; alén dun xogo de perspectivas narrativas que, se ben na súa formulación inicial pode chegar a desorientar, suscita moitos interrogantes que logo se entenden como esixencia activa para que o lector vaia cadrando cada peza na súa cuadrícula até chegar a ser parte dun universo de ficción –insisto- sólido e ben erixido. Ramón Nicolás.

“O sombreiro Chichiriteiro”, crítica no “Faro da Cultura”

Paula Fernández publicou no Faro da Cultura de onte unha crítica d’ O sombreiro Chichiriteiro, o álbum escrito por Manuel Rivas e ilustrado por Patricia Castelao. Reproducimos o texto na súa totalidade.

O sombreiro Chichiriteiro, a primeira obra infantil de Manuel Rivas, amosa o regreso do autor coruñés á literatura de ficción pois dende Os libros arden mal as súas publicacións centráranse no ensaio xornalístico. Pois ben, esta volta retorno resulta salientable ao atoparmos un conto infantil apaixonante cheo de fantasía e imaxinación no que ademais advertimos dous niveis de lectura moi diferenciados.

No primeiro destes niveis coñecemos a Simón, un rapaz un chisco apoucado que está a celebrar o día da festa na casa coa familia cando irrompe Chancho Colorao, un home fachendoso que viste un sombreiro con vida propia, o Sombreiro Chichiriteiro, que moi axiña sae da cabeza do seu dono para comezar unha viaxe na compaña do rapaz. Nesta viaxe ademais de comezar unha fermosa amizade, Simón descobre a excitante vida do sombreiro que agacha dentro de si o son da trompeta. Grazas a esta capacidade prodixiosa aprenderá Simón a tocar a trompeta imaxinaria e contaxiarase tamén el da felicidade que provoca en todo o mundo a compaña de tan singular sombreiro.

Mais paralelo a esta lectura máis superficial outro nivel, máis fondo e reflexivo, onde intuímos un cambio en Simón; quen ve medrar a súa autoestima, onde apreciamos defensa da lingua; nas palabras que queren cruzar o río se cadra procurando algo mellor igual ca as persoas que atravesan o estreito en pateras, e onde vemos tamén agromar unha amizade verdadeira entre seres moi diferentes. Unha dobre lectura que enche de significado o que en aparencia semellaría un conto infantil ao xeito usual, e á que quizais deberiamos engadir un terceiro nivel fóra do texto e do que este implica: un nivel plástico que, grazas á calidade de Patricia Castelao, unha das mellores ilustradoras galegas, ilustra a historia fomentando a parte máis máxica desta grazas á súa ensoñación provocadora, ao romanticismo do rostro de Simón e a un estilo moi característico e próximo á animación cinematográfica.

Un conto infantil onde se mesturan ingredientes imprescindibles que mostran o acertado deste achegamento de Manolo Rivas á literatura infantil, a verosimilitude do espazo e do personaxe de Simón á beira do extraordinario mais asombrosamente crible e real sombreiro e por suposto as aventuras da viaxe, que mergullan a quen le nun paseo axetreado e cheo de elementos marabillosos que non deixan indiferente a ninguén. Paula Fernández.

Ana Bande recomenda “A lúa dos Everglades”

Ana Bande recomenda no seu blog A lúa dos Everglades, a novela de Xesús Manuel Marcos gañadora do Premio de narrativa Terra de Melide 2008. Recollemos o seu texto:

Belgrano (Bos Aires), Miami, Madrid, Os irmáns Quintelos, Aurora, Manuel Eiras e Andrés Leiro, tres relatos de emigración que tecen un pano triste, escuro e esgazado polos furados da violencia, a dor e a miseria que é a marca da casa da nosa emigración. Custa ter que recoñecérmonos neses traballadores avarentos, aforradores, Luís, Dosinda e Antón, os gallegos, os irmáns Quintelo, xente con cartos, pero que aproveitaba a roupa ata o miolo, sempre coa leira ás costas, eles mesmos cultivaban nun terreo que tiñan nunha quinta o barrio de Alte Brown, xentes que xamais foran de vacacións a ningures, nin sequera ao veciño Parque Nacional do Tamá. Velaí a miseria. Lembroume moito a desolación que sentín cando visitei o Centro Galego de Newark hai uns dez anos ao comprobar o absoluto illamento destes galegos que malia vivir a media hora de Central Park no puxeran un pe na grande mazá na súa vida. Vivindo en Newark estaban tan lonxe de Nova Iorke como calquera galego de Betanzos ou Entrimo. Galegos que só saían puntualmente da casa de Primeira Xunta…para ir á igrexa, os domingos, escoitar a homilía de Alexandre Gwerder…galegos vellos que tiñan os cartos acochados nos zapatos, botes de cociña, en libros vellos e ata no cortello, galegos sen expedientes médicos, e herba luisa. Andrés Leiro e Manuel Eiras, galegos en Madrid, enfermos de morriña, non o podo evitar, dixo. Cada vez qeu vexo unha matrícula, ou, sentado nun banco do parque, escoito unha conversa, e Aurora, galega en Miami, unfa fuxida inútil dun mundo rural enchoupado nunha violencia cruelmente cotiá contra nenas e mulleres que hoxe chamariamos estructural, escuros tempos de silencio e brutalidade que convidan a alonxarse de tópicos e pantasmas que como moito só servirían para argallar tremendismos literarios insospeitadamente persistentes. Unha boa novela que me deixou con mal corpo, a insoportable levidade do ser galego….xa me entendedes!

“TSC. Diario da noite”, crítica en “Faro da Cultura”

Laura Caveiro publica hoxe en “Faro da Cultura” unha crítica de TSC.Diario da noite, o poemario de Alfonso Armada.

“Do orixinal ao libro”: máis alá do punto e coma

Sandra Faginas publicou o sábado, 23 de maio, no suplemento “Culturas” de La Voz de Galicia unha crítica sobre Do orixinal ao libro. Manual de edición técnica do que é autor Juan Blanco Valdés. Reproducimos un texto que a súa autora titulou: “Máis alá do punto e coma”:

Un dos personaxes que García Márquez mellor retratou na súa última novela é “el abominable hombre de las nueve”, ese ser que fai a súa aparición co seu bolígrafo vermello e comeza a encher de borróns as páxinas dos redacotres dun xornal. Unha imaxe simplificadora (non por irreal) da figura do corrector-editor que na actualidade está profesionalizada e que cada vez é máis demandada nos medios de comunicación e editoriais. En galego, por primeira vez, contamos cunha obra orientada a axudar a quen se dedica a esta tarefa, Do orixinal ao libro. Manual de edición técnica, de Juan L. Blanco Valdés. Hai que darlle ao seu autor o mérito de afrontar aspectos ben distintos dun traballo apaixonante e delicado, próximo a ourivería, daqueles que teñen nas súas mans o poder de transformar un texto nunha crónica, unha reportaxe ou un libro.

Con esta fineza e precisión, e un didactismo que o lector agradecerá, aborda Juan Blanco Valdés os problemas, dificultades e límites da edición para achegar sempre solucións. Desde a pregunta inicial que é un libro pasando polas máis técnicas como cando corrixir, cal é a tarefa do editor ata repasara aspectos de ortotipografía.

Pero por riba doutros acertos, o maior éxito de Blanco Valdés é terlle dado o corpo de letra maiúscula, de profesional, a un traballo que tradicionalmente se foi facendo en galego rebuscando entre libros en castelán (como os de Martínez de Sousa, que prologa o libro) e diferentes dicionarios e ortografías, mentres se loitaban cos programas informáticos, aos que a obra lle dedica unha ampla parte. Todo isto resolveuse definitivamente co libro de Blanco Valdés, a quen lle honra o fito de ser pioneiro. Sandra Faginas.

“O ‘Salto do Can”, primeira crítica en “Culturas”

Ramón Nicolás publicou o pasado sábado, 23 de maio, no suplemento “Culturas” de La Voz de Galicia a primeira crítica d’ O ‘ Salto do Can, a novela coa que debuta o ferrolán Jorge Llorca. Reproducimos  o texto polo seu interese:

Anunciada como unha novela -ao tempo que podería clasificarse como unha presada  de relatos-, este O ‘ Salto do Can cómpre saudala como a obra prima dun autor na que se dirixe unha ollada descritiva -descoñezo en que medida a ficción aquí imita á realidade, ou talvez ao contrario-, sobre eses anos setenta, neste caso ben reais e verosímiles. Visión que se erixe desde unha paisaxe moi concreta: a dunha taberna ferrolá, desde a que se ve pasar a vida de siareiros e xentes de variada condición, as máis das veces marcados por peculiaridades que fan deles seres curiosos que van e veñen cos seus trazos intransferibles e que, á vez, serven para testemuñar un tempo e articular un exercicio, se cadra, a medio camiño entre a ficción e a memoria.

Mais supoñamos que, loxicamente, falamos de ficción: alén do intrínseco interese que o libro ofrece para alguén que queira ou poida esculcar nos límites reais da devandita fronteira, o certo é que o libro ofrece un monllo de historias, talvez más propiamente constituirían unha sorte de “semblanzas”, moitas delas gobernadas pola traxedia e a soidade, a través das que circulan Ponciano, o propietario do bar, e Zacarías, un siareiro cego que adiviña as corres…, personaxes que facilitan o acceso para coñecer historias e mundos de corte variado e singular: desde o que encerra Bibián, un curioso perruqueiro, pasando polo espello do escurantismo e miseria do réxime franquista retido en Mercería Dorita, até o denominado segredo de Lady Godiva -unha fidalga vida a menos, estrafalaria e a quen o pobo trata con certa crueldade…- ou mesmo os enigmas que representan o Mahía, un suposto confidente da policía, ou aquel que atesoura o impenetrable mariñeiro Perseus… Encamíñanos, todo isto, a unha conclusión, ao meu ver o mellor do volume, exposta no capítulo Fotografía artística, a través da que se presenta un fotógrafo que vai relatando as súas experiencias tanto persoais como as que se refire á práctica da súa profesión, mercé a un discurso confesional que resulta operativo pra revelar con transparencia un personaxe de carne e óso, con moito de psicólogo e que exerceu o seu oficio con orgullo e habelencia.

Sen dúbida, Llorca amosa soltura para construír un universo que se imbúe as máis das veces do arrecendo popular, contido nunha feliz expresión dun galego rico que foxe da asepsia, e retrata atmosferas con fidelidade e acerto. Malia certas tonalidades ou vernices humorísticos, non sempre conseguidos, e certa reiteración tanto na dinámica da presentación dos protagonistas de cada un dos capítulos como no tránsito por algunhas tramas xa destapadas, por estas páxinas latexan, indiscutiblemente, ganas de contar e facultades para facelo. O primeiro paso está dado e cómpre agardar con interese, abofé. outras entregas do autor. Ramón Nicolás.

“Conversas con Celso Emilio Ferreiro”

Xosé Feixó publica no Faro da Cultura unha crítica de Conversas con Celso Emilio Ferreiro de Ramón Nicolás, obra que se presenta hoxe, ás 20:00 horas, na Fundación Curros Enríquez de Celanova.

As nosas novidades en “Libro Aberto” na TVG

Hoxe no programa Libro Aberto da TVG, que se emite hoxe ás 0:45 horas e que tamén se poderá ver  na G-2 (TDT) o luns 25 ás 23:30 horas, inclúese contidos referidas aos recentes lanzamentos de Xerais.

Ao comezo do programa, que se gravou nas instalacións da Fundación 10 de marozo, entrevístase a  Xosé Fernández Ferreiro, con motivo da aparición da súa décimo sexta novela, Tempo de centeo.

Despois abórdanse as etapas dun proceso de edición con motivo da publicación de Do orixinal ao libro. Manual de edición, obra de Juan L. Blanco Valdés que analiza este proceso e fixa, por primeira vez en galego, os termos propios da edición técnica.

Despois, o condutor do programa falará co escritor Xosé Francisco Fernández Naval, sobre o seu último libro Para Seguir Bailando, un conxunto de dez relatos nos que aborda temas como o abandono do medio rural, a corrupción, a memoria ou o abuso exercido sobre a muller.

Por último, na sección de crítica, Isabel Soto analizará a obra Quen matou a Inmaculada de Silva? de Marina Mayoral. Neste libro xuvenil aparece, como noutras obras da escritora mindoniense, o espazo imaxinario e simbólico de Brétema.

“Peaxes”, crítica en Lg3

Lorena Domínguez Mallo publica en Lg3 unha crítica de Peaxes, a novela de Santiago Lopo.

“Do orixinal ao libro”

Miguel Anxo Fernán Vello publica en Galicia hoxe unha reseña moi entusiasta sobre Do orixinal ao libro, o manual de edición técnica de Juan Blanco Valdés. O editor de Espiral Maior salienta que esta obra constitúe “un agasallo extraordinario” para todas as persoas vencelladas co mundo do libro en Galicia. Remata  o seu comentario conas seguintes palabras:

Eu concibo a obra de Juan Luis Blanco Valdés, editor na Universidade de Santiago, como un produto destinado aos lectores, aos amantes do libro e da lectura en xeral. Coñecermos a estrutura física do libro, os tipos de cubertas e de lombos que existen, os elementos compoñentes da páxina, as series ou variedades tipográficas ou sabermos de que vai iso dos interliñados, interletrados ou dos espazados axuda, madia leva, a valorar a beleza dos libros en toda a súa extensión, a explorar máis fondamente as súas entrañas formais e a recoñecer mellor todo o universo que conforma esa marabilla aberta ao coñecemento e á emoción que son os libros.

“Peaxes”, crítica en “Culturas”

Ramón Nicolás publicou o pasado sábado, 9 de maio, no suplemento “Culturas” de La Voz de Galicia unha crítica de Peaxes, a novela de Santiago Lopo. Reproducimos o texto:

Da man de Santiago Lopo, quen subscribira a novela Game Over, interesante texto co que debutara e fora galardoado co sexto Premio de Novela por Entregas La Voz de Galicia, chega esta nova entrega narrativa que, sen abandonar algún dos trazos que caracterizaron a anterior -gusto polo brevidade e o esencialismo; inclinación pola recreación de argumentos máis ou menos cotiáns- formula arestora unha proposta sinxela e non exenta de orixinalidade: un cobrador dunha cabina de peaxe da autoestrada debulla,  a xeito de diario e como certa liberación catárquica, experiencias e conxecturas que alimentan o que ve desde os vidros da cabina na que traballa. Así pois, sen tregua e aínda que fugazmente, permítesenos acceder a unha visión a un tempo global, mais tamén particular deses automobilistas que van e veñen e respecto dos que reconstrúe, con conxecturas que ás veces acertan e outras non, os seus percorridos vitais, logo de quebrar o illamento, tamén, metafórico, que supoñen tanto a cabina do cobrador como as xanelas dos coches. A novela, mercé  a súa atinada estrutura, tamén fotografa o noso momento contemporáneo, e non só por esa banda sonora continua que rodea cada vida e que caracteriza ou identifica a tantos deles -de Dylan a Louis Armstrong, de Verdi a B.B.King, de Narf a Belanova…-, facendo gala dunha salientable capacidade imaxinativa e esculcadora de actitudes e intereses, onde non se omite a presenza do humor e da ironía no deseño dos personaxes que finalmente, deixan de ser ficción pra converterse en seres de carfne e óso. Ramón Nicolás.

«Conversas con Celso Emilio Ferreiro»

Vicente Araguas publica en Diario de Ferrol unha crítica sobre Conversas con Celso Emilio Ferreiro de Ramón Nicolás.

[Premer sobre a imaxe para ler con maior facilidade.]

«Para seguir bailando», crítica en «Faro da Cultura»

Francisco Martínez Bouzas publica no “Faro da Cultura” de hoxe o que constitúe a cuarta crítica de Para seguir bailando, o libro de relatos de F.X. Fernández Naval. Bouzas salienta que nestes dez relatos “o lector poderá detectar sen demasiados esforzos o ADN privativo de Fernández Naval como narrador”. Un libro que constitúe “unha persistente e témera pescuda da esencia da vida, do tempo vivido, reflectidos cos galanos dunha escrita cumprida e madura”.

“Para seguir bailando”, crítica en “lg3”

Anxos García Fonte publica en lg3 unha crítica de Para seguir bailando, o libro de relatos de F.X. Fernández Naval.  Un texto, do que recollemos o seu derradeiro parágrafo, que recibe ao libro con auténtico entusiasmo:

Para seguir bailando é un libro que se alimenta de temas moi presentes na actualidade do mundo que nos tocou vivir –a violencia machista, os abusos a menores, o abandono do mundo rural, a memoria histórica, a corrupción política, o fracaso dos movementos de liberación políticos nas sociedades posmodernas ou a internacionalización da cultura galega– no que o autor dá boa mostra da súa habilidade narrativa a través da multiplicidade de recursos utilizados e dunha pulcritude formal e lingüística digna de resaltar, precisamente por ser un aspecto frecuentemente descoidado en moitas edicións recentes. En definitiva, actualidade temática que convida á reflexión, habelencia narrativa e exquisito coidado da lingua literaria fan destes relatos unha proposta moi recomendábel para todos os públicos.

«Para seguir bailando», primeira crítica

Leo F. Campos publica en «Nós» suplemento de Xornal de Galicia o que constitúe a primeira crítica de Para seguir bailando, o libro de relatos de F.X. Fernández Naval.Recollemos un parágrafo dun texto que recibe de forma entusiasta o libro:

Chama a atención a redondez e simetría na disposición dos relatos que conforman Para seguir bailando (Xerais, 2009). Estamos diante dun libro compacto, interpretable como un todo narrativo, se non por razóns argumentais, si en virtude da estrutura que revela a disposición das súas pezas. Temos dous eixos espazo-temporais homónimos, “Contemporáneos I” e “II”, situados a dous contos do principio e a dous do final respectivamente, sobre os que pivota toda a obra. Entrambos falan da dialéctica urbano-rural dende puntos de vista complementarios. Antes, “Noite de pallabarro” e “Noite de cloroformo” encetan a obra dende os dominios da infancia e a primeira mocidade. O núcleo duro constitúeno os dous relatos que tratan a política actual dende ópticas outra volta complementarias: a resistencia armada (“O escriba e o comandante”) e a Administración do poder (“Ovos de serpe”). O núcleo brando constitúeno “A vida secreta de L.” e “A noite de Ith”, que pescudan, en contraste cos dous anteriores, no ámbito do privado, no primeiro dende dentro dos protagonistas e no segundo dende fóra. O colofón lévanos até Bos Aires e a idade madura con “Margot, a noite e un adeus” e “Para seguir bailando”.

«Peaxes», crítica en «Faro da Cultura»

Armando Requeixo publica hoxe en «Faro da Cultura» unha crítica sobre Peaxes, a novela de Santiago Lopo. Requeixo salienta que esta novela curta «pode ser unha moi agaradable inmersión de lectura na realidade plural e non sospeitada de xentes do común».

[Premer sobre a imaxe para ler a crítica con maior comodidade.]

«Festina lente», crítica en «ABC»

A piques de entrar no almacén a segunda edición de Festina lente, a novela de Marcos Calveiro merecedora do premio Irmandade do Libro ao mellor libor do ano e o premio da Crítica, no suplemento cultural mensual dedicado á cultura galega de ABC aparece outra crítica entusiasta.

[Premer na imaxe para ler con comodidade.]

«Consultorio dos nomes galegos», crítica en «La Opinión da Coruña»

Diego Bernal Rico publicou no suplemento «Saberes» de La Opinión da Coruña unha crítica do Consultorio dos nomes e dos apelidos galegos de X.L. Méndez Ferrín.

[Premede sobre a imaxe para ler o texto con maior comodidade.]

«Amor amén», crítica en «Culturas»

Miguel Sande publicou o pasado sábado no suplemento «Culturas» de La Voz de Galicia unha crítica de Amor amén, o poemario de Iolanda Zúñiga.

[Premede na imaxe para ler o texto con comodidade.]

«Ámote vermella», crítica en «Nós»

Isaac Lourido publica hoxe no suplemento «Nós» de Xornal de Galicia unha crítica d’ Ámote vermella o poemario de Claudio Rodríguez Fer, ilustrado por Sara Lamas. Recollemos os dous primeiros fragmentos dun texto onde se salienta que este libro forma parte dun proxecto integral de creación literaria do escritor lucense:

Dúas foron as liñas de forza nas que Claudio Rodríguez Fer fixo descansar a triloxía que, despois de Lugo Blues (1987) e A loita continúa (2004), vén clausurar Ámote vermella (nunha coidadísima edición, por certo, ilustrada por Sara Lamas, con protagonismo absoluto da cor vermella e fóra de colección). A primeira desas liñas de forza recoñécese na reivindicación da dignidade e da xustiza para as vítimas do fascismo e do autoritarismo no século XX, representada nesta terceira entrega na memoria e no recoñecemento das mulleres represaliadas pola ditadura de Franco.

A segunda fronte de intervención dá continuidade ao emblema da traxectoria anterior do autor, pois reincide na construción dun imaxinario amoroso,  rico en imaxes audaces e alicerzado na súa ligazón coa pulsión sexual, a representación corporal, a tensión telúrica e unha ideoloxía de signo libertario. Todas estas condicións recoñécense, en maior ou menor medida, no prescrito por algunhas das poéticas surrealistas de comezos de século e reforzan, en última instancia, a necesidade de observar as producións de Rodríguez Fer, Olga Novo e Carmen Blanco como resultado dun mesmo núcleo de creación partillado, reconfortado e exhibido sen complexos.

«O sombreiro Chichiriteiro», primeira crítica

Reproducimos o texto da primeira crítica aparecido nun medio impreso d’ O sombreiro Chichiriteiro, o álbum infantil  de Manuel Rivas e Patricia Castelao.  Este texto de Lorena Domínguez Mallo foi publicado onte no suplemento «Nós» do Xornal de Galicia.

O primeiro libro de Manuel Rivas para nenos (logo de publicar Todo ben e Bala perdida dirixidos ao público xuvenil) é un libro no que a maxia reborda nada máis abrilo. Os debuxos, de Patricia Castelao, son pequenas marabillas que se miran con goce e curiosidade. Teñen a plasticidade dunha película de animación e parecen tridimensionais aínda que non o sexan. As nenas e nenos, que seguen sempre os debuxos, nada máis velos empezarán a comentalos: este é Simón, esta é a boca do sombreiro… É o seu xeito de participar na historia que está a serlles contada. Se os adultos valoramos a fermosura dos debuxos, para a rapazada esa fermosura está chea de significado, ponlle cara e corpo ao que se conta e faino máis comprensible, máis próximo.

A historia é sinxela, pero difícil de seguir para nenos moi cativos, o que incrementa a utilidade dos debuxos. Todo comeza, como as mellores historias máxicas, cunha situación cotiá coa que calquera neno se pode identificar (unha festa na casa do avó) que vai mudando paseniñamente cara algo marabilloso desde a aparición dun home asoballador e malquerido polas xentes que vén montado nunha avestruz e cun sombreiro moi especial. O que define a Simón, o protagonista, é a súa valentía, e é precisamente esa ousadía súa a que o leva a enfrontarse a ese xigante descarado. Cando o neno lle tira o sombreiro nun arranque de carraxe desencadéase a acción, porque o sombreiro non cae ao chan senón que empeza a cantar e sae voando, e Simón detrás del, correndo cara a aventura.

As historias con obxectos máxicos son un clásico, e neste caso trátase dun sombreiro benfeitor que converte a Simón no protagonista dos seus propios soños, facéndoo vivir cousas imposibles. O sombreiro foille roubado a un trompetista e por iso sabe cantar e tocar a trompeta. Calquera nena soñaría con ter un sombreiro que lle permitise voar, que lle ensinase a tocar, e que cando tocase conseguise que os paxaros a acompañasen, como se estivese dirixindo a orquestra da natureza.

Tamén aparecen moitos valores que todos queremos transmitirlle aos nenos e nenas: a amizade, o respecto e a admiración pola natureza, a solidariedade, a idea de que as palabras das linguas poden verse magoadas ou perdidas se non se lles axuda (falándoa)… Ademais, estes valores insírense no conto de xeito natural, non se percibe unha listaxe de fondo cunha enumeración de valores a incluír, senón que todo parece xurdir enfiado, e todo o bo leva ao bo: a ousadía de Simón á aventura, amizade de Simón e o sombreiro aos prodixios, a solidariedade do sombreiro á salvación de insectos e palabras.

Por último, cómpre dicir que a lingua na que se conta a historia é unha lingua limpa de requintamentos, inzada de palabras fermosas que usan os miúdos que falan galego: bochechas, apampados, orelludo, reviravoltas… Aparecen rimas tamén en certas partes do libro, concordando coa musicalidade presente na historia e nos debuxos. Insírense no conto os nomes de moitos insectos e paxaros e unha imitación do seu canto máis poética ca realista. Iso, sumado á importancia das palabras, á música e aos soños, fía un relato cunha aventura moi emotiva, chea de encantos lingüísticos, visuais e oníricos. E o final, que é unha parte máis da aventura, é un final verdadeiramente orixinal. A comuñón coa natureza faise total e Simón consegue influír no seu curso. Un libro para que os nenos miren doutro xeito os paxaros, os sombreiros e ata os mapas do tempo… Lorena Domínguez Mallo.

«O derradeiro irmán», primeira crítica

Dorinda Castro Soliño publica hoxe no «Faro da Cultura» a que cremos constitúe a primeira crítica aparecida sobre a tradución galega de Emma Lazare d’ O derradeiro irmán, a novela de Nathacha Appanah. Dorinda Castro salienta que esta novela constitúe «unha moi recomendable lectura para calquera público pola conmovedora historia que nos narra e pola linguaxe tenra, sinxela e poética coa que esta contada»; e remata definindo  O derradeiro irmán como «unha pequena historia xurdida das entrañas da Historia, con maiúsculas esa que non conta os dramas, as feridas, as cicatrices dos pobres da Terra».

«A corpo aberto», crítica en «Protexta»

Xiana Arias publicou no Protexta 09 unha crítica sobre o máis recente libro de xornalismo literario de Manuel Rivas publicado en Xerais Crónica, A corpo aberto.

As mellores novelas de 2008

Énchenos de satisfacción que o crítico X.M. Eyre escolla oito dos nosos títulos do pasado ano entre as mellores novelas de 2008. Sen dúbida, unha moi boa colleita.

Premios da Crítica 2008, propostas da AELG

A Sección de Crítica Literaria da AELG deu a coñecer a súa proposta para os Premios de narrativa e poesía galegas que a Asociación Española de Críticos Literarios fallará o vindeiro día 18 de abril en Santander.

–Modalidade de narrativa: Festina Lente, de Marcos S. Calveiro, publicado por Xerais.
–Modalidade de poesía: Hordas de escritura, de Chus Pato, publicado por Xerais.
De Festina Lente, o xurado valorou a súa orixinalidade, trazo que a fai destacable nun panorama prolífico de seu no xénero histórico, así como a súa riqueza lingüística e a capacidade de dar vida á Compostela dos séculos XVI e XVII, transformando en literatura unha ben peneirada documentación histórica.
De Hordas de escritura, destacou a solidez do seu discurso vangardista e a construción dunha poesía que se articula como unha loita contra a propia linguaxe literaria, trazos que marcan un fito importante na xa longa traxectoria da autora.

Os nosos parabéns para Marcos Calveiro e Chus Pato por esta proposta.

«A Cabeza de Medusa», crítica en «Protexta»

Belén Puñal publica en Protexta 09 unha crítica d’ A Cabeza de Medusa, a novela de Marilar Aleixandre gañadora do premio Fundación Caixa Galicia de Literatura xuvenil.

«Nachtmahr», crítica en «Protexta»

Inma López Silva publica no Protexta 09 unha crítica sobre Nachtmahr o texto dramático de Raúl Dans publicado dentro da Biblioteca Dramática Galega.

«Para seguir bailando», adianto da crítica de Eyré

Xosé Manuel Eyré adianta no seu blog a crítica que enviou A Nosa Terra de Para seguir bailando, o libro de F.X. Fernández Naval. Reproducimos o texto:

Está xa na rúa a nova achega de Francisco X. Fernández Naval, que neste caso escolleu o formato da narrativa breve. Os dez traballos de que consta este título deixan ben claro o dinamismo deste formato narrativo, ou, o que é dicir o mesmo, patentizan a ansia de liberdade das ataduras xenéricas por parte do autor. Se o conto se entende como o despregamento dunha estrutura pechada na cal o narrador sabe, cando inicia a narración, como vai ser o seu remate (fronte ao relato, no cal as fronteiras, tanto de inicio como de peche, se manteñen abertas), aquí o autor demostra un absoluto dominio da historia contada mais deixa a porta aberta para que o lector non o interprete así senón como un fragmento de realidade. Algo así como o os elos dunha cadea. Cada un deles representa é unha estrutura autónoma e pechada, mais todos forman parte dunha macroestrutura con sentido propio. Mesmo non sería raro pensar que Para seguir bailando é unha novela, unha novela fragmentaria sobre o noso tempo. Pois a sucesión de elos, ou fragmentos ou relatos, tamén convida a esta a esta perspectiva, sobre todo porque a sociedade retratada nos contos-elo-fragmentos sempre é mesma. A vontade experimentalista está presente en todos os relatos e nunca se abandona, notándose máis nuns relatos ca noutros e sobre todo a medida que se vai lendo, porén non é ese afán o que guía ao autor, porque a finalidade primordial para o autor é retratar a sociedade, unha sociedade en certa maneira intemporal mais que podemos moi doadamente identificar coa actual, sabendo que o termo actual designa un momento da historia con fronteiras abertas tamén, vivímolo, xa comezou e non sabemos cando realmente vai botar o fecho.
…………………….

Como libro de relatos que é, a variedade é unha das súas características. Inclusive en canto á calidade da redacción, na que por veces se observan deficiencias, pouco coidado. E tamén como libro de relatos que é, ofrece dúas posibilidades lectoras: a de cada relato en si, lectura illada, e a de todos os relatos en conexión. Ningunha é mala, nunca unha lectura é mala, mais a primeira resulta deficiente, empobrecedora, e só a segunda se pode dicir que sacia todas as sedes, máis ben inicia ese proceso que, igual que no coñecemento de calquera de nós, nunca remata.

Monzó en galego

Samuel Solleiro publica unha crítica sobre as traducións recentes de Quim Monzó ao galego, entre as que está Mil cretinos, preparada por Helena González e publicada en Xerais Narrativa.

«A clase», crítica no «Faro da Cultura»

Francisco Martínez Bouzas publica no «Faro da Cultura» de hoxe unha crítica d’ A clase, a novela de François Bégadeau, traducida para o galego por Xavier Senín e Isabel Soto. A publicación da crítica coincide coa chegada ás librarías da segunda edición da novela.

«Ramón Piñeiro e a estratexia do galeguismo»

Pilar Ponte publica no «Faro da Cultura» d ehoxe unha crítica de Ramón Piñeiro e a estratexia do galeguismo, o ensaio de Xosé Ramón Rodríguez Polo.